Επιχείρηση στην κόψη του ξυραφιού

Το κατάστημα "Νότα" Ακαδημίας το 1975

1. Έχει νόημα να συνεχίσουμε τη συνεργασία

“Καλημέρα Βασίλη, Ελπίζω να είσαι καλά σε αυτή την παρανοϊκή περίοδο. Θέλω να συζητήσουμε για τη συνεργασία μας στην Ελλάδα. Βλέπω τον τζίρο να μειώνεται συνεχώς, γεγονός μάλλον φυσιολογικό κάτω από τις παρούσες συνθήκες. Από πλευράς κόστους/ωφέλειας στα σημερινά επίπεδα δεν ξέρω εάν έχει νόημα να συνεχίσουμε. Εσύ τι πιστεύεις; Από την άλλη εάν σταματήσουμε θα χάσουμε τη θέση μας στην αγορά. Τέλος η ασφαλιστική μας εταιρεία μας είπε ότι δεν καλύπτει πλέον τις πιστώσεις μας προς εσάς. Θα σου τηλεφωνήσω να δούμε τι θα κάνουμε. Φιλικά, Gregoire”. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό μήνυμα από αυτά που δέχομαι μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τους τελευταίους μήνες. Και μάλιστα σχετικά ήπιο γιατί σε επιχειρήσεις με λιγότερη ιστορία οι ξένοι προμηθευτές δεν το συζητούν. Απλώς σταματούν την πίστωση. Τουλάχιστον στη δική μας περίπτωση η εταιρεία συμπληρώνει φέτος πενήντα χρόνια λειτουργίας και διαθέτει ακόμη απόθεμα καλής πίστης. Τον Gregoire τον θυμάμαι ακόμη μαθητή πριν αναλάβει, όπως και εγώ νωρίτερα, την αντίστοιχη οικογενειακή του επιχείρηση στη Γαλλία ενώ στην αρχή με συμβουλευόταν συχνά. Δουλεύω, με εξαίρεση τη διετία που έκανα μεταπτυχιακό στο εξωτερικό, για περισσότερα από είκοσι επτά χρόνια και για πρώτη φορά τους τελευταίους μήνες δεν θέλω να πηγαίνω στο γραφείο. Και αυτό όταν κατά το παρελθόν πήγαινα ευχαρίστως και πολλά Σάββατα. Τώρα όμως κάθε μέρα φέρνει ένα ή περισσότερα δυσάρεστα μαντάτα.

Η πτώση της ζήτησης, ο τυφλός θυμός, ο παραλυτικός φόβος και η πλήρης αποστράγγιση της αγοράς από ρευστότητα προκαλούν πανταχόθεν ασφυξία. Οι καταναλωτές δεν αγοράζουν παρά μόνο τα απαραίτητα και στη δική μας περίπτωση μπορούν να ζήσουν χωρίς καινούργιες πιζάμες, εσώρουχα ή μαγιό ποιότητος. Ακόμη και οι καταναλώτριες που έχουν χρήματα δύσκολα τα δίνουν φοβούμενες για τα μελλούμενα. Διάβαζα ότι εκτιμάται ότι περί τα 15 δις ευρώ βρίσκονται καταχωνιασμένα δια παν ενδεχόμενο σε θυρίδες, στρώματα ή άλλης απίθανης εμπνεύσεως κρυψώνες, αμφιβόλου ασφάλειας ακόμη και σε σχέση με τις φαλιρισμένες τράπεζες. Οι οποίες μας δανείζουν πλέον με επιτόκια τριπλάσια από αυτά που δίναμε πριν την κρίση του 2008, σε μια προσπάθεια να καλύψουν το κόστος άντλησης χρήματος -αφού δίνουν πολύ υψηλές αποδόσεις στις καταθέσεις- αλλά και να ρεφάρουν όσο μπορούν τη ζημιά από τα πολλά δις μη εξυπηρετούμενων δανείων.

2. Πως "τιμωρούνται" οι συνεπείς

Έτσι κάνει και το κράτος˙ φορολογεί ακόμη περισσότερο αυτούς που ήταν συνεπείς στο παρελθόν και μάλιστα άσχετα από το εισόδημά τους. Τώρα που οι πωλήσεις καταρρέουν και τα κόστη αρχίζουν να μας πνίγουν άρχισα να καταλαβαίνω πόσες δεκάδες χιλιάδες ευρώ δίνω σε φόρους που καμία σχέση δεν έχουν με το εάν κερδίζουμε ή χάνουμε. Επειδή τώρα συμβαίνει το δεύτερο, τελικώς πληρώνουμε στην πραγματικότητα φόρο επί της ζημιάς. Για να χρησιμοποιήσουμε τους ιδιόκτητους χώρους μας πρακτικά πληρώνουμε ενοίκιο στο κράτος το οποίο ταυτόχρονα εισπράττει κάθε χρόνο εισφορά 0,6% και επί των τόκων δανείων, μια ρύθμιση που χρονολογείται από το 1975 και ξεπερνά σε ανοησία ακόμη και τις τεράστιες ικανότητες που έχει σε αυτόν τον τομέα το Ελληνικό Δημόσιο. «Τέλος επιτηδεύματος» ίσα με πεντακόσια ευρώ για κάθε μαγαζί, παράβολα δημοσίευσης ΦΕΚ, υποχρεωτικές συνδρομές στα Επιμελητήρια (η τρόικα έκλεισε τον ΕΟΜΜΕΧ αλλά το βαθύ κράτος «βόλεψε» τους υπαλλήλους του εδώ και εκεί τρεις εκ των οποίων κατέληξαν στο ΒΕΑ Ο ένας ήταν οδηγός και επειδή δεν είχαν τι να τον κάνουν το επιμελητήριο αγόρασε αυτοκίνητο!), αμοιβή ελεγκτών, τεχνικού ασφαλείας και δεκάδες άλλα περιττά και μη ανταποδοτικά χαράτσια που τελικώς καταλήγουν στην πλάτη του καταναλωτή. Ή μάλλον κατέληγαν, διότι με το να μην αγοράζει ο κόσμος όπως πριν, τα χαράτσια αυτά διευρύνουν τις ζημιές για να συντηρούν ανεπρόκοπους και παράσιτα. Σχεδόν το 5% του μισθού κάθε υπαλλήλου αφορά απίθανες, εξίσου παρασιτικές επιβαρύνσεις όπως επίδομα στράτευσης, Εργατική Εστία, Εργατική Κατοικία, ΛΑΕΚ, Λογαριασμός Αφερεγγυότητας Εργοδότη κ.α. ποσά που καταλήγουν αδιαφανώς σε τσέπες συνδικαλιστών και συντηρούν άλλες άχρηστες δομές με ελάχιστη ανταποδοτικότητα.

3. Εργαζόμενοι σε limbo

Την ίδια στιγμή σε μια προσπάθεια επιβίωσης αναγκαστήκαμε να διώξουμε κόσμο και να περιορίσουμε μισθούς. Αυτό δεν είναι τόσο εύκολο για τον εργοδότη όσο νομίζει κανείς. Δεν υπάρχει καλύτερο πράγμα από το να μπορείς να πληρώνεις καλά τους ανθρώπους σου και να πηγαίνει ταυτόχρονα καλά και η εταιρεία. Πριν από 25 χρόνια πληρώναμε στην παραγωγή βάσει απόδοσης, μετρούσαμε δηλαδή ταλεπτά παραγωγής» που έβγαζε κάθε κοπέλα με αποτέλεσμα πολλές να αμείβονται με ποσά διπλάσια από αυτά που προέβλεπαν οι τότε συμβάσεις. Τώρα δυσκολευόμαστε να πληρώσουμε ακόμη και αυτά που προβλέπει η σύμβαση ενώ πολλοί εργαζόμενοι δουλεύουν τετραήμερο. Η απόφαση σε ποιόν θα κάνεις μείωση και σε ποια έκταση σε κάνει να μην κοιμάσαι το βράδυ. ‘Άνθρωποι τους οποίους γνώρισα ως μαθητής και είναι πάνω από 30 χρόνια στην εταιρεία, άνθρωποι που δουλεύουν σκληρά κάθε μέρα και που λόγω της κρίσης συχνά είναι οι μόνοι που εισφέρουν εισόδημα στην οικογένειά τους (κατά το αλησμόνητο «ένας εργαζόμενος για κάθε οικογένεια»). Αλλά όταν δεν έχεις να δώσεις τα χρήματα διότι δεν πουλάς, δεν σε πληρώνουν οι πελάτες, σε γδύνουν κυριολεκτικά οι φόροι, τα έξοδα και οι τόκοι το να γίνεις ευχάριστος και να μην κάνεις περικοπές δεν θα κρατήσει πολύ. Γιατί απλούστατα θα φθάσει η στιγμή, η οποία είναι πραγματικότητα σχεδόν για τις μισές επιχειρήσεις σήμερα, που δεν θα έχεις να πληρώσεις. Ούτε θα έχεις χρήματα να δώσεις τις υψηλότατες αποζημιώσεις που προβλέπει ο νόμος με αποτέλεσμα εργοδότης και εργαζόμενος να παγιδεύονται σε μια κατάσταση limbo που τελικώς αποβαίνει σε βάρος και των δύο. Η «μισητή» τρόικα ζήτησε να εξισωθούν οι αποζημιώσεις μισθωτών και εργατών. Η μέγιστη αποζημίωση απόλυσης, μετά από περίπου τρεις δεκαετίες εργασίας, είναι στην πρώτη περίπτωση είκοσι οκτώ μήνες και στη δεύτερη έξι! Μια εξόχως ρατσιστική, απαράδεκτη και αναχρονιστική ρύθμιση την οποία με την συνήθη κουτοπονηριά των κυβερνώντων καταφέραμε να «διαπραγματευθούμε» διατηρώντας τη εν ισχύι με οριακές μεταβολές σε περίπτωση προειδοποίησης.

4. Εμείς οι "μισητοί" εργοδότες

Η έννοια του εργοδότη και του επιχειρηματία στην Ελλάδα είναι συνειρμικά συνυφασμένη με τον Αλ Καπόνε. Θεωρούμεθα εν πολλοίς κρατικοδίαιτα λαμόγια που πίνουν το αίμα το εργαζόμενου, φοροδιαφεύγουν και διάγουν βίο αντίστοιχο του πεσόντος Άκη. Αλλά από εμένα δεν έχει αγοράσει ποτέ το κράτος. Όχι μόνο δεν τρεφόμαστε από αυτό αλλά μας υποβάλλει σε θανατηφόρο δίαιτα. Πληρώναμε και πληρώνουμε του φόρους μας (δεν ξέρω για πόσο θα μπορούμε ακόμη) στο ακέραιο και στη συνέχεια ερχόταν το διεφθαρμένο κράτος να μας κατακλέψει. Βλέπετε σε κάθε έλεγχο υπάρχει ένα άτυπο ποσοστό λογιστικών διαφορών (δηλαδή φόρων) το οποίο πρέπει να «βγάλει» ο εφοριακός, άσχετα από το εάν και σε τι έκταση έχει φοροδιαφύγει η εταιρεία.

Κατηγορούν τους εργοδότες για έλλειψη οράματος, καινοτομίας και επένδυσης στο ανθρώπινο δυναμικό. Εμείς βραβευθήκαμε από την ΕΕΔΕ για την προσήλωσή μας στην εκπαίδευση (είχαμε κάνει τότε σεμινάρια με θεματολογία middle management στις γαζώτριες με την προοπτική να διαμορφωθεί η παραγωγή σε flexible manufacturing cells) ενώ η εταιρεία αποτέλεσε στο παρελθόν αντικείμενο μελέτης περίπτωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας. Εκδώσαμε το πρώτο μας τιμολόγιο μηχανογραφικά το 1983, αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε γραμμωτό κώδικα το 1985 και εφαρμόσαμε ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων το 1994 ενώ πέρσι εγκαταστήσαμε ένα state-of-the-art σύστημα για τον ίδιο σκοπό. Συμμετέχουμε περισσότερες από 25 συνεχείς χρονιές στην κορυφαία διεθνή έκθεση του κλάδου και εξάγουμε σε πολύ απαιτητικές αγορές όπως η Ιαπωνία, η Ελβετία και η Ρωσία. Καταφέραμε να επιζήσουμε για πενήντα χρόνια προσαρμοζόμενοι κάθε φορά στις απαιτήσεις των καιρών. Τώρα, αντί να γιορτάζουμε τη σημαντική αυτή επέτειο, αναρωτιόμαστε εάν θα φθάσουμε τα πενήντα ένα. Ακυρώσαμε τα περισσότερα εορταστικά των πενήντα ετών προγράμματα όχι μόνο για λόγους κόστους αλλά και για να μην προκαλέσουμε τους εκατομμύρια δοκιμαζόμενους συνανθρώπους μας.

5. Προς τον μεσαίωνα της ανεργίας

Το να έχεις επιχείρηση στην Ελλάδα ήταν ανέκαθεν δύσκολη υπόθεση. Προσωπικά παρομοιάζω το Ελληνικό κράτος με έναν Ιάπωνα κηπουρό bonsai, χωρίς όμως ίχνος καλλιτεχνικής ευαισθησίας. Στην συγκεκριμένη κηπουρική τεχνική, ή καλύτερα τέχνη, ένα δέντρο που κανονικά θα έφθανε συν τω χρόνω τα σαράντα μέτρα διατηρείται, με προσεκτικές, σχεδόν χειρουργικές παρεμβάσεις, σε ύψος μερικών εκατοστών. Στο παρελθόν κάποια δένδρα είτε ξέφευγαν ή τουλάχιστον επιζούσαν. Το σημερινό περιβάλλον όμως είναι πλέον απολύτως τοξικό για τις επιχειρήσεις. Όπως μου είπε πρόσφατα ένας στενός φίλος τραπεζίτης οι Έλληνες επιχειρηματίες είναι θέμα πολύ λίγου χρόνου να παραδώσουν τα κλειδιά. Στην περίπτωση αυτή θα περιοριστεί αυτό που οι μη-αντιπροσωπευτικοί κρατικοδίαιτοι «κοινωνικοί εταίροι» αποκαλούν «εργασιακό μεσαίωνα». Το λυπηρό είναι ότι θα αντικατασταθεί από τον μεσαίωνα της ανεργίας.

* δημοσιεύθηκε στο "Κ" της Καθημερινής στις 10 Ιουνίου 2012

Βασίλης Μασσέλος