Φορολογική μυωπία

Στους εκτυπωτές και στα ξυραφάκια οι περισσότεροι καταναλωτές πέφτουν θύματα της συνήθους πρακτικής των προμηθευτών να προσφέρουν σε πολύ χαμηλές τιμές τον εξοπλισμό και στη συνέχεια να «γδέρνουν» τους πελάτες δια των πανάκριβων αναλωσίμων. Γι’αυτό οι νουνεχείς αποφασίζουν με κριτήριο το κόστος του προϊόντος καθ’όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του. Δυστυχώς το οικονομικό επιτελείο δεν ακολουθεί την ίδια διαδικασία αξιολόγησης κατά την επιβολή φόρων ή επιπλέον υποχρεώσεων αναφορών (reporting) σε πολίτες και επιχειρήσεις. Κάθε νέος φόρος ή υποχρέωση αντιμετωπίζεται αυτοτελώς ως προς την «απόδοσή» του χωρίς να συνυπολογίζεται η συνολική φοροδοτική ικανότητα, η αλλεπίδραση με άλλους φόρους ή οι επιπτώσεις στην οικονομία και στα μελλοντικά φορολογικά έσοδα σε όρους καθαράς παρούσας αξίας.

Για τον φορολογούμενο το σύνολο των φόρων, ασχέτως του ονόματος καθενός εξ αυτών, αφαιμάσσει το ίδιο πορτοφόλι ή το ίδιο ταμείο στην περίπτωση μιάς επιχείρισης. Γι’αυτό το λόγο είναι άστοχο να εξετάζει κανείς μεμονωμένα τη φοροδιαφυγή, π.χ. στον Φ.Π.Α. ή την επιβολή ενός νέου φόρου χωρίς να λαμβάνει υπ’όψη την συνολική φοροδοτική ικανότητα του πολίτη ή του επιτηδευματία. Όπως και στην περίπτωση της «φοροδιαφυγής» στα καύσιμα, η οποία απεδείχθη πολύ μικρότερη από τα υπέρογκα ποσά που διαβάζαμε στον τύπο, έτσι και η συνολική «φοροδιαφυγή» είναι αντιστοίχως ελάχιστη εάν την δούμε στα πλαίσια της αντικειμενικής συνολικής φοροδοτικής ικανότητας πολιτών και επιχειρήσεων.

Δεδομένου ότι όλοι οι φόροι βαρύνουν την ίδια τσέπη κάθε νέος φόρος ή κάθε αλλαγή αλληλεπιδρούν με τους υφιστάμενους. Ένα από τα σοβαρότερα λάθη που έκαναν το οικονομικό επιτελείο και η τρόικα στο πρώτο μνημόνιο, το οποίο π.χ. εμφάνιζε ισόποσα τα έσοδα από την έκτακτη εισφορά στις επιχειρήσεις σε βάθος τριετίας, ήταν ότι αντιμετώπισαν κάθε φόρο αυτοτελώς. Σε μελέτη της, η Alpha Bank αναφέρει ότι «στην περίπτωση της φορολογίας της ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα επικρατεί ένα πραγµατικό κοµφούζιο µε τα διάφορα νέα φορολογικά µέτρα να αποφασίζονται χωρίς εξασφάλιση της δυνατότητας επιβολής τους και χωρίς να εξετάζεται η σχέση τους µε προϋπάρχοντα µέτρα που ήδη επιβαρύνουν τα ακίνητα για τον ίδιο σκοπό.»

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του ΕΝΦΙΑ που προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να αντιμετωπίζει το ζήτημα, για τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά, στην τελευταία έκθεσή της, ότι η εισπραξιμότητα θα ανέλθει στο 72%. Αυτό σημαίνει ότι θα αυξηθούν περαιτέρω οι συνεχώς διογκούμενες οφειλές από τους φόρους γεγονός που δυστυχώς θέτει εκτός οικονομικής δραστηριότητας ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Μ’άλλα λόγια οι δυσβάσταχτες ληξιπρόθεσμες οφειλές που έχουν συσσωρευθεί στις πλάτες ενός μεγάλου μέρους των πολιτών και επιχειρήσεων θα τους εμποδίσουν στην πράξη να επαναδραστηριοποιηθούν όταν ανακάμψει η οικονομία. Επειδή όμως προϋπόθεση για πραγματική ανάκαμψη είναι ακριβώς η ανάληψη εκ νέου οικονομικής δραστηριότητας από τους ανέργους, οι συσσωρευμένες οφειλές, οι οποίες συνοδεύονται σε πολλές περιπτώσεις και από ποινικές εκκρεμότητες, βάζουν φρένο στις όποιες προοπτικές. Γενικότερα ένας φόρος που «αποδίδει» βραχυπρόθεσμα μπορεί να έχει ολέθριες επιπτώσεις στα ίδια τα έσοδα εάν τον εξετάσει κανείς μεσοπρόθεσμα.


Από την ίδια, βαρύτατη, μυωπία πάσχει το Υπουργείο Οικονομικών όταν επιβάλλει υποχρεώσεις αναφορών στις εταιρείες. Πριν ψηφισθεί ένας νόμος εξετάζεται, ως προς το κατά πόσον επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό. Το οικονομικό επιτελείο παγίως θεωρεί ότι κάθε νέα γραφειοκρατική υποχρέωση που φορτώνει στις επιχειρήσεις δεν έχει δημοσιονομικό κόστος. Αγνοεί δηλαδή ότι το κόστος συμμόρφωσης στις ολοένα και αυξανόμενες απαιτήσεις αποστολής στοιχείων –με παρανοϊκότερη περίπτωση αυτής της πρόσφατης εγκυκλίου του ΕΤΕA που ζητά να του σταλούν ηλεκτρονικά αναλυτικά στοιχεία των καταβεβλημένων εισφορών από την ίδρυση κάθε εταιρείας- βαρύνει άμεσα τους υπόχρεους χωρίς να προσθέτει καμία αξία στο προϊόν ή την υπηρεσία που προσφέρουν. Αθροιστικά όλες αυτές οι υποχρεώσεις αλλά και η γραφειοκρατία γενικότερα προκαλούν απώλειες εκατομμυρίων ανθρωποωρών ετησίως και καταρρακώνουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Δεν είναι τυχαίο ότι το επάγγελμα του λογιστή, το οποίο συγκαταλέγεται μεταξύ αυτών που βρίσκονται «υπό εξαφάνιση» στις προηγμένες οικονομικά χώρες λόγω της τεχνολογίας, ανθεί στην Ελλάδα.

* δημοσιεύθηκε, με τίτλο "Όλοι οι φόροι βγαίνουν από την ίδια τσέπη", στη στήλη "Απόψεις" της "Οικονομικής Καθημερινής" της 5.7.2014