Μήπως τελικά έχουμε ανάγκη τους ξένους; *

Λυσσαλέες υπήρξαν οι αντιδράσεις των κυβερνώντων στην προοπτική τοποθέτησης ξένων επιτρόπων ή τοποτηρητών σε Υπουργεία και υπηρεσίες, στα πλαίσια της προσπάθειας εξυγίανσης των οικονομικών μας.  Κατά τα φαινόμενα ο ελληνικός τράχηλος πέραν του “ζυγού” δεν υποφέρει ούτε τον “μπάστακα”. Δεδομένου όμως ότι είναι μάλλον αδύνατον για κάποιον που αποτελεί  την πηγή του προβλήματος να προσφέρει λύσεις, θα έπρεπε ίσως να το σκεφθούμε καλύτερα. Αντί οι “ξένοι” να μας δανείζουν συνεχώς χρήματα με επαχθείς όρους, μεταθέτοντας απλώς το μοιραίο, θα ήταν πολύ καλύτερα να μας παράσχουν πολύτιμη τεχνογνωσία για να νοικοκυρέψουμε τα του οίκου μας. Δηλαδή, σε απλά ελληνικά, αντί να μας δίνουν ψάρια, να μας μάθουν να ψαρεύουμε. Εν προκειμένω ίσως αξίζει να διδαχθούμε από την περίπτωση της Δημοκρατίας της Μοζαμβίκης. Η οποία είχε τελωνεία “σουρωτήρια”, άνδρα διαφθοράς, κλοπής και εγκλήματος ενώ ένα ελάχιστο μέρος των εισπράξεων κατέληγε στο ταμείο του κράτους. Το 1997 η κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, ανέθεσε πλήρως τη διοίκηση και τη στελέχωσή τους στο μη κερδοσκοπικό ίδρυμα Crown Agents1 το οποίο εδρεύει στο Λονδίνο και έχει ιστορία τριών περίπου αιώνων. Το εν λόγω ίδρυμα, που ειδικεύεται σε τέτοιου είδους προγράμματα, προχώρησε σε ριζική αναδιοργάνωση και πλήρη μηχανογράφηση την διαδικασιών. Υιοθέτησε τις διεθνείς δασμολογικές κλάσεις (η Μοζαμβίκη είχε το δικό της κωδικολόγιο πριν την παρέμβαση) και καθιέρωσε το περίφημο “documento unico”  δηλαδή  ένα και μοναδικό ηλεκτρονικό έγγραφο για κάθε εισαγωγή με το οποίο γίνονται, πέραν των δασμών και επιβαρύνσεων, και οι πληρωμές στους προμηθευτές. Εκτός από τον εκ βάθρων σχεδιασμό και οργάνωση των διαδικασιών, οι Crown Agents απέσπασαν Βρετανούς τελωνειακούς σε όλες τις κρίσιμες θέσεις, στα λιμάνια αλλά και σύνορα για να ελέγχουν ότι όλα γίνονται σωστά και για να εκπαιδεύσουν τους  ντόπιους. Έξι χρόνια μετά παρέδωσαν, ή σωστότερα επέστρεψαν, τη διοίκηση των τελωνείων, τα οποία είχαν εν τω μεταξύ στελεχωθεί με εκπαιδευμένους Μοζαμβικανούς, διέθεταν ολοκληρωμένη μηχανογράφηση, υποδειγματική ασφάλεια και τριπλάσια έσοδα σε σχέση με την πρότερη κατάσταση.  Παρέμειναν για ακόμη τρία χρόνια, έως το 2006, αξιοποιώντας την επιτυχή εμπειρία των τελωνείων για να οργανώσουν και τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό. Το μόνο αρνητικό ήταν ότι με την αποχώρηση των Άγγλων επανέκαμψε η διαφθορά, ωστόσο σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το παρελθόν. Θεωρώ ότι πρέπει να δούμε πολύ σοβαρά τη πιθανότητα ενός αντίστοιχου προγράμματος π.χ. στον φορο-ελεγκτικό μηχανισμό σε συνδυασμό με τον εκ του μηδενός επανασχεδιασμό του φορολογικού συστήματος. Το σημερινό οικοδόμημα είναι αποτέλεσμα πολυετών αποσπασματικών πειραματισμών με κύριο γνώρισμα την προσπάθεια παράκαμψης των αδυναμιών του κομματοκρατούμενου ελεγκτικού μηχανισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι στην αιχμή του δόρατος του σημερινού συστήματος βρίσκεται η φορολογική καταλήστευση της ιδιωτικής ακίνητης περιουσίας, που φέρνει έσοδα επειδή λειτουργεί, λόγω της φύσης της αλλά και των “αντικειμενικών” αξιών, εν πολλοίς ανεξαρτήτως από τον βαθμό διαφθοράς η αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση της δηλωμένης μισθωτής εργασίας με αποτέλεσμα το βάρος να τελικά πέφτει κυρίως στους ώμους των νομοταγών. Η εξουσιοδότηση ενός «εμπίστου τρίτου», χωρίς κομματικές ή άλλες δεσμεύσεις αποτελεί ίσως τη μόνη λύση για την ανασυγκρότηση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού. Με δεδομένη δε την κρισιμότητα του ελληνικού ζητήματος είναι πολύ πιθανό να υπάρξει και σημαντική οικονομική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή/και τα κράτη μέλη για την χρηματοδότηση ενός τέτοιου προγράμματος.

1 http://www.crownagents.com/Projects/Mozambique-A-radical-plan-for-transformation.aspx

* δημοσιεύθηκε στην στήλη "Γνώμες" της Καθημερινής του Σαββάτου 25.6.2011 http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_2_25/06/2011_447038