Ζούσα στην Ιαπωνία όταν έγινε ο Hanshin dai-jishin ή ο “Μεγάλος σεισμός της περιοχής Κόμπε-Όσακα”. Αν και σαφώς μικρότερης έντασης από τον πρόσφατο σεισμό στο Σεντάι και χωρίς να έχει προκαλέσει τσουνάμι, ο σεισμός της 17ης Ιανουαρίου του 1995, στοίχισε τη ζωή σε 6.500 ανθρώπους. Λόγω της έκτασης της καταστροφής η πρόσβαση για τα σωστικά συνεργεία ήταν τότε ιδιαίτερα δύσκολη, και σε ορισμένες περιπτώσεις αδύνατη, με αποτέλεσμα να υπάρξουν χιλιάδες εγκλωβισμένοι και επιζώντες χωρίς τροφή και νερό, μέσα στη βαρυχειμωνιά. Οι διασώστες κατέβαλαν τιτάνια προσπάθεια ενώ χιλιάδες απλοί πολίτες κατευθύνθηκαν με ποδήλατα ή πεζή στην περιοχή μεταφέροντας νερό, τροφή και εφόδια στους πληγέντες. Η τηλεοπτική κάλυψη ήταν ακριβής, προσεκτική, χωρίς ίχνος υστερίας ενώ αξιοσημείωτη ήταν, όπως και τώρα, η ψυχραιμία των επιζώντων. Ουδείς εξ αυτών παραπονέθηκε ή έκανε μνεία στο κράτος και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζε αυτό την τεράστια καταστροφή. Η καρτερικότητα, η αλληλεγγύη, αλλά και η βεβαιότητα ότι θα ξαναχτιζόταν ότι είχε καταστραφεί συνυπήρχαν με τον βουβό πόνο. Στην Ιαπωνία η έντονη έκφραση συναισθημάτων περιορίζεται στα μέλη της οικογένειας και στους πολύ στενούς φίλους ενώ θεωρείται ένδειξη αδυναμίας όταν ξεφεύγει κανείς από τα προαναφερθέντα όρια. Οι δυσκολίες και η αντιξοότητα δεν είναι άγνωστες τους Ιάπωνες. Όπως και οι Ηπειρώτες στην Ελλάδα, οι κάτοικοι της χώρας του ανατέλλοντος ηλίου βρίσκονταν ανέκαθεν αντιμέτωποι με ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες διαβίωσης. Η Ιαπωνία διαθέτει ελάχιστους φυσικούς πόρους, περιορισμένη αγροτική γη και γνωρίζει συχνά φονικούς σεισμούς. Επίσης οι Ιαπωνικές πόλεις ήταν κατά το παρελθόν ιδιαίτερα ευάλωτες σε πυρκαγιές οι οποίες δύσκολα τίθεντο υπό έλεγχο αφού το σύνολο των σπιτιών ήταν ξύλινα. Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση είναι η «Μεγάλη φωτιά του Έντο» που ξέσπασε τo 1657 στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Τόκιο και πήρε 100.000 ψυχές. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να ξαναχτιστεί το Έντο ενώ ο Σογκούν αξιοποίησε την ευκαιρία ρυμοτομώντας εκ νέου την μετέπειτα πρωτεύουσα της Ιαπωνίας. Η φωτιά αυτή υπήρξε καταλυτική για την μελλοντική οργάνωση της πυρόσβεσης και γενικότερα της αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών. Όμως η αξιοθαύμαστη στάση των Ιαπώνων μπροστά στην καταστροφή, δεν εξηγείται μόνο από τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν ιστορικά και τη σχετική, κατά το παρελθόν, απομόνωση της νησιωτικής αυτής χώρας από τον υπόλοιπο κόσμο. Έχει τις ρίζες της και στην κοινωνική οργάνωση, στην προγονολατρική θρησκεία, σε αυτό δηλαδή που ο Λευκάδιος Hearn εύστοχα αποκάλεσε «the communal cult», δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο Ιάπωνας εντός της κοινότητός του. Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ και εκατοντάδες χρόνια κάθε χωριό ή περιοχή είχε τα δικά του “κούμι-τσο” δηλαδή τους κανόνες που ρύθμιζαν λεπτομερώς τις λειτουργίες του. Ένα εξ αυτών αναφέρει χαρακτηριστικά “όταν ξεσπά φωτιά οι άνθρωποι πρέπει να σπεύσουν αμέσως στο χώρο [του συμβάντος], φέρνοντας ο καθένας έναν κουβά γεμάτο νερό και οφείλουν να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια να τη σβήσουν υπό τις οδηγίες των αξιωματούχων. Όσοι απουσιάσουν θα λογοδοτήσουν”. Για τον Ιάπωνα το καθήκον προς την κοινότητα αποτελεί δεύτερή του φύση. Το καλό του συνόλου υπήρξε ανέκαθεν σημαντικότερο από αυτό του μεμονωμένου ατόμου σε μια κοινωνία με ασφυκτικούς κανόνες, οι οποίοι όμως αντί να λειτουργούν ως μέσο καταπίεσης αποτελούν για τους Ιάπωνες τη βάση του “wa” (αρμονία, ισορροπία και ειρήνη) δηλαδή της αρμονικής συμβίωσης. Τους βοηθούν δε να αντιμετωπίσουν πολύ καλύτερα καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης αλλά και τεράστιες φυσικές καταστροφές όπως ο πρόσφατος σεισμός στο Σεντάι. Βεβαίως η ικανότητα αυτή στηρίζεται και στην λεπτομερή προετοιμασία, στον προγραμματισμό “δια παν ενδεχόμενο”. Όταν όμως ένα συμβάν ξεπερνά αυτά για τα οποία έχουν προετοιμαστεί οι Ιάπωνες, που μισούν τις εκπλήξεις, συχνά δεν αντιδρούν τόσο αποτελεσματικά όσο ενδεχομένως ο Έλληνας μαιτρ του αυτοσχεδιασμού και της «πατέντας». Όσοι από εσάς τώρα, εντυπωσιασμένοι από την μοναδική στάση του Ιαπωνικού λαού μπροστά στην τρομακτική καταστροφή θεωρήσετε ότι μπορεί αυτή να αποτελέσει πρότυπο για εμάς τους Έλληνες, θα πρέπει ίσως να το ξανασκεφθείτε. Η Ιαπωνική ψυχή σμιλεύτηκε μέσα από εκατοντάδες χρόνια αντιξοότητας, απομόνωσης που έχτισαν έναν ξεχωριστό πολιτισμό. Γι’ αυτό και αυτό που εμείς εκλαμβάνουμε ως μοναδική ένδειξη ψυχικής δύναμης, ψυχραιμίας, αυταπάρνησης και καρτερικότητας είναι απλά μέρος της Ιαπωνικής φύσης. Δεν αποτελεί την εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Και μας δίνει ελπίδα ότι ο Ιαπωνικός λαός θα ξεπεράσει και αυτή την πολύ μεγάλη δοκιμασία, κάτι που ευχόμαστε ολόψυχα όλοι.
*δημοσιεύθηκε στο "Κ" της Καθημερινής την Κυριακή 20 Μαρτίου 2011
No comments:
Post a Comment