Τα «τερλίκια» ως συστημικό πρόβλημα

Η Ελληνική Αστυνομία, αρχικά, και στη συνέχεια η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων του ελληνικού κράτους επέβαλαν πρόσφατα πρόστιμα 200 ευρώ και 2.600 ευρώ, αντίστοιχα, σε μία 90χρονη κυρία που προσπαθούσε να επιβιώσει πουλώντας πλεκτές παντόφλες («τερλίκια») προς 3-4 ευρώ το ζευγάρι, στη λαϊκή αγορά της περιοχής της. Η κατακραυγή που ακολούθησε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης οδήγησε σε αναδίπλωση και τις δύο υπηρεσίες, ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κάλεσε τον διοικητή της ΑΑΔΕ και του είπε ότι «πρέπει [...] να γνωρίζουν οι Αρχές είσπραξης των κάθε είδους εσόδων ότι πρέπει να τηρούν την αρχή της νομιμότητας και αυτές, όπως και οι πολίτες. Και να θυμούνται ότι μέρος της αρχής της νομιμότητας και πολύ σημαντικό, γιατί έχει βάση στο Σύνταγμα, είναι ο ανθρωπισμός, η δικαιοσύνη και η κοινωνική δικαιοσύνη. Ας μην ξεχνάμε, σε τέτοιες ώρες και σε τέτοιους καιρούς, τον άνθρωπο, όταν ασκούμε τα καθήκοντά μας». Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ως επιφανής νομικός, θα έπρεπε να είχε αντιληφθεί εν προκειμένω τον εξόχως αντιφατικό χαρακτήρα του σχολίου του. Από θεσμικής πλευράς γενικά στην Ελλάδα, ειδικά στη φορολογική νομοθεσία και νομολογία, «ο ανθρωπισμός, η δικαιοσύνη και η κοινωνική δικαιοσύνη» δεν είναι «μέρος της αρχής της νομιμότητας». Εξίσου αντιφατικός ήταν και ο διοικητής της ΑΑΔΕ που είπε ότι η Αρχή της οποίας προΐσταται «πρέπει να δείχνει την κατανόηση και την ευαισθησία σε όσες περιπτώσεις απαιτείται», για να το διορθώσει αργότερα λέγοντας ότι «χρειάζεται ο νομοθέτης να επανεξετάσει συνολικά το σχετικό πλαίσιο κι εμείς στην ΑΑΔΕ είμαστε έτοιμοι να τα δούμε όλα αυτά από κοινού».

Στην υπόθεση της ταλαίπωρης γριούλας τόσο η αστυνομία όσο και τα στελέχη της ΑΑΔΕ έκαναν νομίμως τη δουλειά τους και εγκαλούνται για αυτό από τον ίδιο τον ΠτΔ. Στην πραγματικότητα, την ευθύνη έχουν οι κατά καιρούς νομοθέτες αλλά και οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών και της ΑΑΔΕ που «ερμηνεύουν», συχνά όπως θέλουν, τη φορολογική νομοθεσία με τις περίφημες εγκυκλίους, οι οποίες μέχρι τα τέλη του περασμένου χρόνου έφεραν το αναχρονιστικό πρόθεμα «ΠΟΛ», από τη λέξη «πολύγραφος». Η υπόθεση των «τερλικιών» δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας, εξαιτίας ενός εγγενώς άδικου, στρεβλού και θεσμικά άρρωστου φορολογικού συστήματος.

Γνωστός δημοσιογράφος, πριν από περίπου 25 χρόνια, είχε υπολογίσει ότι ένας οδηγός που τηρεί ευλαβικά τα όρια ταχύτητας χρειαζόταν γύρω στις έντεκα ώρες για να φθάσει από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη. Το υφιστάμενο φορολογικό πλαίσιο δεν διαφέρει, κατ’ αναλογίαν, από την προαναφερθείσα παράνοια, ενώ το ζητούμενο είναι να αλλάξει ριζικά και να προσομοιάζει με τον σημερινό ΠΑΘΕ, τα όρια ταχύτητας του οποίου καθιστούν τη νομιμότητα χρήσιμη και ανεκτή. Χωρίς να χρειάζεται κατανόηση και ευαισθησία, οι οποίες στη χώρα μας, όπου η φοροδιαφυγή και η διαφθορά εξακολουθούν να οργιάζουν, συχνά παρέχονται με το αζημίωτο.

Το δράμα των «τερλικιών» δεν μπορεί να χρεωθεί στην «αναισθησία» των Αρχών, οι οποίες σπανίως δείχνουν κατανόηση και ευαισθησία, αφού η βαυαρική τυπολατρία έχει εισαχθεί από τον 19ο αιώνα στο θεσμικό DNA της χώρας. Αντιθέτως, είναι σύμπτωμα ενός εγγενώς θεσμικά και συστημικά στρεβλού, άνισου, ψηφοθηρικού, αντιαναπτυξιακού και εντέλει μη βιώσιμου φορολογικού πλαισίου. Το οποίο σπρώχνει στη φοροδιαφυγή εκατοντάδες χιλιάδες φορολογουμένους, μεταξύ των οποίων και η άτυχη γριούλα με τα «τερλίκια», όχι επειδή δυστροπούν έναντι του κοινωνικού συνόλου αλλά καθαρά για λόγους επιβίωσης. Οσοι για πρακτικούς ή άλλους λόγους δεν μπορούν να κλέψουν φεύγουν από τη χώρα, προκαλώντας ένα καταστροφικό brain drain. Το ίδιο σύστημα έχει οδηγήσει σήμερα σχεδόν τους μισούς φορολογουμένους στο κόκκινο, εντείνοντας την αδικία και την οικονομική παράλυση. Για τον λόγο αυτό η δήλωση του διοικητή της ΑΑΔΕ περί ανάγκης συνολικής επανεξέτασης του φορολογικού πλαισίου έχει τεράστια σημασία. Γιατί στην Ελλάδα τα «τερλίκια» αντανακλούν απόλυτα τη φορολογική καθημερινότητα πολιτών και επιχειρήσεων.

* Καθημερινή, 6.5.2019