O όρος «φορολογική συνείδηση» είναι εγγενώς λάθος νοηματικά. Η έννοια της συνείδησης ταυτίζεται με την συνειδητότητα η οποία υπάρχει στο σύνολο των φοροφυγάδων. Για παράδειγμα ο υδραυλικός που δεν δίνει απόδειξη το κάνει απολύτως συνειδητά. Έτσι με τον όρο «φορολογική συνείδηση» το Υπουργείο Οικονομικών στην πραγματικότητα εννοεί την φορολογική «ευσυνειδησία» δηλαδή την συνέπεια και την υπευθυνότητα.
Ακόμη όμως και εάν δεχθούμε ότι το ζητούμενο είναι η «ευσυνειδησία» και όχι η «συνείδηση» η προσπάθεια «εμπέδωσής» της είναι εκ προοιμίου καταδικασμένη σε αποτυχία. Η φορολογική συμμόρφωση είναι κατ’ αρχήν αυστηρά οικονομική υπόθεση. Στον βαθμό που θα δεχθούμε την έννοια του homo economicus, η πληρωμή ή όχι των φόρων εξαρτάται μόνο από το τι συμφέρει οικονομικά τον φορολογούμενο. Για παράδειγμα εάν η πιθανότητα να συλληφθεί ο φοροφυγάς είναι μικρή και η ανταμοιβή μεγάλη (ένας υδραυλικός αποδίδει σε ΦΠΑ και φόρο εισοδήματος τουλάχιστον το 40% που εισπράττει εάν εκδώσει απόδειξη) τότε η φοροδιαφυγή είναι απολύτως ορθολογική συμπεριφορά. Όταν δηλαδή το κόστος της συμμόρφωσης είναι δυσβάσταχτο και η πιθανότητα να υποστεί κανείς αρνητικές συνέπειες εκ της μη συμμόρφωσης μικρή, ακόμη και ο πιο «φορολογικά ευσυνείδητος» πολίτης θα φοροδιαφύγει, εφόσον μπορεί. Όταν η συνολική επιβάρυνση ενός ελεύθερου επαγγελματία (ΦΠΑ, φόρος εισοδήματος, τέλος επιτηδεύματος, εισφορά αλληλεγγύης, εισφορές ΟΑΕΕ) ξεπερνά το 60% για το μη ευκαταφρόνητο σήμερα εισόδημα των 25.000 Ευρώ, αφήνοντας του «στην τσέπη» λιγότερο από 10.000 Ευρώ, δεν μπορούμε να μιλάμε για «φορολογική ευσυνειδησία». Όταν η αποσυνδεδεμένη από το εισόδημα φορολογία ακινήτων έχει οδηγήσει εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενους (για το 2014 η πρόβλεψη της τρόικας είναι ότι το 30% δεν θα πληρώσει) σε αντικειμενική αδυναμία συμμόρφωσης, δεν μπορούμε να μιλάμε για «φορολογική ευσυνειδησία» αλλά για «φορολογικά ασυνείδητο» Υπουργείο Οικονομικών.
To μοντέλο του homo economicus έχει δεχθεί κριτική στον βαθμό που θεωρεί ότι ο άνθρωπος λειτουργεί απόλυτα ορθολογικά αποκλειστικά με βάση την σχέση κόστους/οφέλους των πράξεών του. Ένα πολύ ενδιαφέρον paper (Frey, Torgler 2006) εισάγει την έννοια του «φορολογικού φρονήματος» (tax morale) ως εξαρτώμενης μεταβλητής την οποία συνέδεσε εμπειρικά με το πώς αντιλαμβάνεται ο φορολογούμενος τον βαθμό συμμόρφωσης των άλλων φορολογουμένων (όσο μεγαλύτερη πιστεύει ότι είναι η φοροδιαφυγή τόσο περισσότερο θα φοροδιαφύγει και ο ίδιος) αλλά και με την ποιότητα των θεσμών δηλαδή τον βαθμό στον οποίο ο πολίτης έχει «φωνή», η κυβέρνηση λογοδοτεί σε αυτόν, την ύπαρξη πολιτικής σταθερότητας και την απουσία βίας, την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, την ποιότητα της νομοθεσίας και των ρυθμίσεων, την ύπαρξη κράτους δικαίου και τον βαθμό στον οποίο αντιμετωπίζεται η διαφθορά.
Εάν λοιπόν ο κος Θεοχάρης θέλει να τονώσει το φορολογικό φρόνημα θα χρειαστεί κατ’αρχήν να σχεδιάσει εκ του μηδενός ένα απλό, εύκολο φορολογικό σύστημα το οποίο αντιμετωπίσει όλους τους πολίτες με τον ίδιο τρόπο, μη εξαιρώντας κανέναν (π.χ. εφοπλιστή η βουλευτή) και εφαρμόζοντας τους ίδιους συντελεστές σε όλους, ανεξαρτήτως της πηγής του εισοδήματός τους. Στη συνέχεια θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη διαφθορά, την παραλυσία της δικαιοσύνης, και την έλλειψη διαφάνειας, λογοδοσίας και αποτελεσματικότητας της κυβέρνησης.
Αντ’ αυτού πιπιλάει την γκεμπελική καραμέλα περί «φορολογικής συνείδησης» συνεχίζοντας το ολέθριο λάθος των προκατόχων του που διέσυραν συστηματικά τους ελεύθερους επαγγελματίες ως φοροφυγάδες προκειμένου να κερδίσουν την εύνοια των μισθωτών (όσων έχουν απομείνει), πράγμα το οποίο με βάση την εμπειρική έρευνα τελικά τροφοδοτεί περαιτέρω τη φοροδιαφυγή.
* Δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 10ης Αυγούστου 2013 της "Καθημερινής"
No comments:
Post a Comment