Εξελίξεις στην αυτοματοποίηση και στην γεωγραφική κατανομή της παραγωγής ενδυμάτων

Κατά τη δεκαετία του ’80 υπήρξαν ευρύτατες ερευνητικές προσπάθειες με στόχο την πλήρως αυτοματοποιημένη παραγωγή ενδυμάτων, κυρίως στις ΗΠΑ (TC2) και στην Ιαπωνία. Αυτές όμως εγκαταλείφθηκαν τόσο εξ αιτίας ανυπέρβλητων τεχνικών εμποδίων όσο και λόγω της αδυναμίας ανάπτυξης οικονομικά βιώσιμων λύσεων, αφού είχε ήδη αρχίσει η μεταφορά της παραγωγής σε χώρες με χαμηλό εργατικό κόστος. Όταν ο ιδρυτής της IAF επισκέφθηκε την Κίνα το 1974 διαπίστωσε με μεγάλη έκπληξη ότι έκοβαν τα ρέλια (λωρίδες υφάσματος για φινίρισμα) στο χέρι παρά το ότι υπήρχαν ρελοκοπτικές μηχανές ήδη από τον 19 αιώνα. Ρώτησε τον υπεύθυνο του εργοστασίου και έλαβε την αφοπλιστική απάντηση «η κοπελίτσα [που κόβει στο χέρι] είναι φθηνότερη [από τη μηχανή]». Πέρα όμως από το γεγονός ότι τα πολύ φθηνά μεροκάματα στις αναπτυσσόμενες χώρες καθιστούσαν εξαιρετικά δυσχερή την οικονομικά ελκυστική αυτοματοποίηση της παραγωγής ενδυμάτων, υπήρχαν και σοβαρότατα τεχνικά εμπόδια τα οποία οδήγησαν στην πλήρη εγκατάλειψη των φιλόδοξων ερευνητικών προγραμμάτων της δεκαετίας του ’80. Αυτά είχαν κυρίως σχέση με την φύση του υφάσματος ως υλικό. Σε αντίθεση με τα σταθερών διαστάσεων στερεά υλικά και μέταλλα για τα οποία υπάρχει πληθώρα λύσεων για τον αυτόματο χειρισμό τους (αρπάγες, μαγνήτες κλπ), το ύφασμα είναι εύκαμπτο με ασταθείς διαστάσεις και άρα αδύνατον να αντιμετωπισθεί με τις διαθέσιμες τότε τεχνολογίες χειρισμού. Μια νέα ερευνητική προσπάθεια υπό τον καθηγητή Dickerson στο Georgia Institute of Technology έλυσε δύο σημαντικά προβλήματα που δυσκόλευαν την ανάπτυξη πλήρως αυτοματοποιημένης παραγωγής ενδυμάτων: αυτό του χειρισμού του υλικού και αυτό της σύνδεσης (ραφής) δύο μερών. Στην πρώτη περίπτωση αξιοποίησε διατάξεις που παγώνουν στιγμιαία ύφασμα το οποίο έχει εκ των προτέρων υγρανθεί ελαφρά με αποτέλεσμα να είναι ευχερής ο ακριβής χειρισμός του. Στο δεύτερο μεγάλο πρόβλημα, αυτό της ραφής-συνένωσης δύο μερών υφάσματος με ασταθείς διαστάσεις η ερευνητική ομάδα ανέπτυξε συστήματα τεχνητής όρασης τα οποία μετρούν τα νήματα του κάθε υφάσματος και τοποθετούν την κάθε βελονιά μετά από συγκεκριμένο αριθμό νημάτων. Είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται πραγματική πρόοδος στην αυτοματοποίηση της παραγωγής ενδυμάτων αν και η ανάπτυξη ενός λειτουργικού συστήματος μάλλον απέχει αρκετές δεκαετίες. Ακόμη δε και όταν αναπτυχθεί είναι αμφίβολο εάν θα είναι οικονομικά βιώσιμο. Σήμερα ο μηνιαίος μισθός εργάτριας ραφής στην Κίνα κυμαίνεται περί τα 150 ευρώ τουλάχιστον 15 φορές δηλαδή χαμηλότερα, σε όρους ωριαίου κόστους, από μια μέση Ελληνίδα γαζώτρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά το ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο μισθών, κυρίως στις χώρες της Ασίας, κατά τη διετία 2008-2009 παρατηρήθηκε σημαντική μείωση των θέσεων εργασίας, σε πολύ μεγαλύτερη έκταση από αυτήν που δικαιολογεί η μείωση της ζήτησης διεθνώς. Μια πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO) εκτιμά ότι χάθηκαν 11-15 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον κλάδο κυρίως εξ αιτίας της κάμψης της οικονομικής δραστηριότητας κατά τα έτη 2008-9. Οι μεγαλύτερες απώλειες αναφέρθηκαν στην Κίνα με 10 περίπου εκατομμύρια θέσεις, ακολουθούμενη από την Ινδία (500,000 βάσει των επισήμων στατιστικών, 1.000.000 βάσει των εκτιμήσεων των κλαδικών συνδέσμων), Πακιστάν, Ινδονησία και Μεξικό. Σύμφωνα με τη μελέτη «ο ρυθμός των απολύσεων και του κλεισίματος των εργοστασίων δεν μπορεί να εξηγηθεί από την μείωση της εξαγωγικής ζήτησης.» και συνεχίζει «η συγκέντρωση των εφοδιαστικών αλυσίδων καθιστά δύσκολο στους μικρούς κατασκευαστές να επιβιώσουν στην διεθνή αγορά». Οι μεγάλες αλυσίδες λιανικής και brands της κατηγορίας “fast fashion” αναζητούν όλο και περισσότερο προμηθευτές που μπορούν να αναλάβουν την προμήθεια των απαραίτητων πρώτων υλών, να συντονίσουν τα logistics και να λειτουργούν σε πολλές χώρες ώστε να εξασφαλίζουν τους συντομότερους δυνατούς χρόνους παράδοσης. Οι μεγάλοι αγοραστές, συνεργάζονται πλέον, αντί με πολλούς μικρούς και μεσαίους παραγωγούς, με «στρατηγικούς προμηθευτές» δηλαδή μεγάλα κατασκευαστικά γκρουπ ή αντιπροσώπους, οι οποίοι μπορούν να διαχειριστούν την παραγωγή σε μεγάλο αριθμό εργοστασίων με εκτεταμένη γεωγραφική διασπορά, προσφέροντας υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Με βάση αυτές τις εξελίξεις στην διεθνή κατανομή της παραγωγής ενδυμάτων αλλά και το γεγονός ότι θα χρειαστούν δεκαετίες πριν δούμε τεχνολογίες αυτοματοποίησης ικανές να αντισταθμίσουν το υψηλότατο εργατικό κόστος, είναι ουτοπία να ομιλούμε για κοπή-ραφή ενδυμάτων στην Ελλάδα, πλην ελαχίστων εξειδικευμένων περιπτώσεων π.χ. ρούχων κατά παραγγελία . Αντίθετα οι Ελληνικές εταιρείες του κλάδου, οι οποίες έχουν σε μεγάλο βαθμό μεταλλαχθεί σε οιονεί παροχής υπηρεσιών, έχουν μέλλον επεκτείνοντας τα δίκτυα διανομής τους και επενδύοντας στο design και στην ανάπτυξη & ενίσχυση των brands.